تنوع ژنتیکی در بخشی از ژرم‌پلاسم گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران

این تحقیق به منظور بررسی تنوع ژنتیکی در 470 نمونه ژنتیکی از کلکسیون گندم نان بانک ژن گیاهی ملی ایران انجام شد. آزمایش در سال زراعی 1392-1391 در قالب طرح آگمنت در کرج انجام شد. صفات زراعی و مورفولوژیکی مطابق با دستور‌العمل بین‌المللی ارزیابی شدند. تنوع موجود در ژرم‌پلاسم مورد مطالعه با استفاده از آماره‌های توصیفی بررسی شد. بر اساس شاخص شانون، صفت تراکم سنبله دارای بیشترین تنوع (903/0) در بین صفات کیفی بود. وزن دانه پنج سنبله و تعداد دانه در سنبله دارای بیشترین ضریب تغییرات و بیشترین تنوع در بین صفات کمّی بودند. وزن دانه پنج سنبله بالاترین ضریب همبستگی مثبت معنی‌دار با تعداد دانه در سنبله (**69/0r = ) را داشت و با صفات طول سنبله، وزن صد دانه، قطر ساقه، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد گلچه در سنبلچه نیز دارای همبستگی مثبت معنی‌دار بود. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که پنج مؤلفه اصلی اول 3/68 درصد از تغییرات داده‌ها را دربر داشتند. با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به روش K means، نمونه‌های ژنتیکی در ده گروه قرار گرفتند. گروه اول دارای بیشترین میانگین وزن دانه پنج سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد گلچه درسنبلچه و تعداد سنبلچه در سنبله بود و از بیشترین فاصله نسبت به سایر گروه‌ها برخوردار بود. نمونه‌های ژنتیکی برتر مانند 5617 از ایران (وزن دانه پنج سنبله 55/26 گرم)، 5752 از افغانستان (وزن صد دانه 7/6 گرم) و 6783 از چین (تعداد دانه در سنبله 4/103 عدد) را می‌توان به عنوان منابع ژنتیکی ارزشمند برای صفات ارزیابی شده در برنامه‌های به‌نژادی آینده مورد بهره‌برداری قرار داد.